Oleh: Prof Madya Dr Mastura Badzis
Jabatan Psikologi Pendidikan dan Kaunseling, KOED, IIUM
Dalam landskap digital yang berkembang pesat hari ini, keibubapaan menjadi satu seni keseimbangan yang halus: antara menerima kemajuan teknologi dan memelihara kesucian zaman kanak-kanak. Apabila peranti menjadi sebahagian daripada kehidupan seharian, kanak-kanak kini membesar dalam dunia yang dipenuhi skrin, kepuasan segera, dan interaksi yang digerakkan oleh algoritma. Bagi ibu bapa dan pendidik, ini hadir sebagai cabaran dan peluang: membimbing Generasi Alpha dengan kebijaksanaan, kasih sayang, dan visi Tawhid yang jelas.
Kebangkitan Kanak-Kanak Digital
Kanak-kanak hari ini dilahirkan dalam dunia skrin sentuh dan platform penstriman. Daripada YouTube dan TikTok hingga aplikasi pembelajaran interaktif, pendedahan mereka bermula awal dan meningkat dengan cepat. Generasi Z (lahir 1995–2009) dan Generasi Alpha (lahir 2010–2024) sering digambarkan sebagai celik teknologi, berjiwa usahawan, dan bersambung secara sosial, namun juga lebih terasing, terlalu dirangsang, dan terdedah kepada ancaman digital.
Walaupun platform ini menawarkan kreativiti dan hubungan, ia turut membawa risiko: buli siber, kecurian identiti, pendedahan kepada kandungan tidak sesuai, serta keterasingan daripada hubungan dunia sebenar. Alam digital, jika dibiarkan tanpa bimbingan, boleh membentuk pandangan hidup kanak-kanak dengan cara yang merosakkan fitrah dan landasan kerohanian mereka.
Pemikiran Islam: Menambat Identiti pada Iman
Teras kepada keibubapaan dalam era ini ialah memupuk pemikiran Islam yang sejahtera. Persepsi kanak-kanak terhadap Allah, peranan mereka sebagai hamba-Nya, dan hubungan dengan orang lain mesti dibentuk secara sengaja. Pemikiran ini berakar pada tasawwur dan Tawhid, membentuk bukan sahaja konsep diri mereka, malah juga kompas moral dan daya tahan jiwa.
Kanak-kanak perlu membina kesedaran diri, mengenali identiti unik mereka, dan memahami kekuatan dalaman mereka. Keyakinan diri yang berasaskan kesedaran spiritual melindungi mereka daripada keraguan diri dan budaya perbandingan yang sering dipacu media digital. Apabila kanak-kanak tahu siapa mereka dalam hubungannya dengan Allah, mereka lebih bersedia menghadapi kerumitan dunia maya dengan maruah dan tujuan hidup.
Peranan Ibu Bapa dan Pendidik
Ibu bapa dan guru bukan sekadar penjaga masa skrin, mereka adalah arkitek dunia dalaman anak. Peranan mereka ialah menunjukkan teladan penggunaan berhemah, menyediakan pengawasan, dan mencipta alternatif bermakna berbanding penggunaan pasif.
Bagi kanak-kanak prasekolah, yang pemikirannya masih konkrit dan imaginasi mereka hidup, permainan digital perlu interaktif dan diawasi. Permainan dengan warna, bunyi, dan animasi yang menarik boleh dijadikan alat pengikat hubungan keluarga, tetapi mesti diseimbangkan dengan pengalaman hands-on dan ekspresi emosi. Kanak-kanak pada tahap ini membesar dengan perhatian, kasih sayang, dan pembelajaran melalui bermain.
Dalam zaman kanak-kanak pertengahan (usia 7–11 tahun), mereka menjadi lebih ingin tahu, bersaing, dan lebih mampu berfikir. Inilah masa untuk memperkenalkan e-pembelajaran yang membina, mencabar minda mereka, dan mengajar ketegasan diri. Ibu bapa patut membimbing mereka memilih laman web yang sesuai, membincangkan peraturan internet, serta menggalakkan refleksi terhadap pilihan digital mereka.
Strategi Penglibatan Digital Berasaskan Fitrah
- Bermain dan Belajar Bersama: Tetapkan masa skrin bersama di mana ibu bapa bermain dan belajar bersama anak. Gunakan saat ini untuk berbincang tentang nilai, pilihan, dan akibat.
- Pengawasan dengan Kepercayaan: Walaupun pemantauan berterusan tidak mungkin, pengawasan lembut bersama dialog terbuka menumbuhkan kepercayaan dan tanggungjawab.
- Celikhuruf Digital sebagai Celikhuruf Spiritual: Ajarkan anak menilai maklumat dengan kritis, bukan hanya dari segi ketepatan tetapi juga kesesuaian dengan nilai Islam.
- Keseimbangan dengan Alam dan Komuniti: Imbangi keterikatan digital dengan aktiviti berasaskan alam, penglibatan masyarakat, dan amalan spiritual yang mengukuhkan anak dan iman.
Ke Arah Khayra Ummah
Mendidik Generasi Alpha bukan sekadar mengurus peranti, ia tentang membentuk hati dan minda yang mampu cemerlang dalam zaman digital tanpa kehilangan kompas rohani. Apabila anak dibesarkan dengan kasih sayang, kejelasan, dan Rahmah, mereka membesar menjadi individu yang yakin, penyayang, dan bersedia menunaikan peranan mereka sebagai khalifah di bumi.
Ketika kita menavigasi medan digital ini, ingatlah: teknologi mungkin berubah, tetapi fitrah tetap kekal. Tugas kita ialah menerangi jalan dengan rahmat, kebijaksanaan, dan iman yang teguh.
tentang Penulis
Prof Madya Dr Mastura Badzis
Prof Madya Dr Mastura Badzis merupakan pensyarah Kulliyyah Pendidikan UIAM, memegang ijazah kedoktoran (Ed. D) dalam bidang Perkembangan dan Pendidikan Kanak-kanak dari University of Warwick UK. Beliau merupakan mantan Pengarah Pusat Penyelidikan Perkembangan Kanak-Kanak Kebangsaan, pernah menjadi Pensyarah Tamu di Fakulti Pendidikan, Universiti Sultan Qaboos, Oman, dan Sarjana Tamu di Fakulti Pendidikan, Universiti Tokyo, Jepun. Selain menjadi rujukan negara, pemikiran dan idea beliau mengenai perkembangan, pendidikan dan psikologi kanak-kanak turut mendapat tempat di peringkat antarabangsa. Beliau juga merupakan antara penerima Pingat Emas bagi projek bertajuk: “SETIAP ANAK PERMATA NEGARA” (2009) dan penerima anugerah ” Prodigy Pedagogi” di Bab Industri Kanak-kanak Kebangsaan (NCIC 2023)
